Kompaksiyon

İnşaat mühendisliğinde değişik amaçlar için toprak dolgular inşaası çok sık başvurulan bir uygulama olmaktadır. En yaygın örnekleri arasında, inşaat sahasının kotunu yükseltmek için yapılan dolgular, karayolları ve havaalanları kaplama altı dolguları ile toprak barajlar, su bentleri ve akarsu seddeleri gibi su yapıları için yapılan dolgular sayılabilir. Ayrıca, birçok durumlarda elverişsiz zemin koşullarına sahip inşaat alanlarındaki tabii zeminin kazılıp atılması ve yerine daha iyi özelliklere sahip temel altı dolgusu konulması veya mevcut zemin tabakalarının özelliklerinin iyileştirilmesi gerekmektedir.

Toprak dolgularda kullanılacak malzeme, başka sahadan (ariyet sahası) kazılarak elde edilen zemin olacaktır. Kazıdan elde edilen bu zeminin, herhangi bir dikkat ve özen gösterilmeden rastgele dolgu sahasına dökülmesi ve yayılması ile elde edilecek bir dolgu tabakası yüksek porozite, permeabilite ( su geçirgenliği) ve sıkışabilirliğe ve düşük mukavamete sahip olması yanında, özellikleri dolgu derinliği boyunca ve noktadan noktaya büyük farklılıklar gösteren heterojen bir görünüm arzedecektir. Bu durumdaki bir zemin tabakasının ise gerek projelendirme gerekse uygulanacak yükler altındaki muhtemel davranışı açısından kabul edilebilir olamayacağı açıktır. Bu nedenlerle, çok eski çağlardan beri insanlar toprak dolguların inşaasında dikkatli davranılması ve özellikle bunların sıkıştırılarak yerleştirilmesi gerektiği bilincine sahip olmuşlardır. Modern çağlarda ise gerek zeminlere uygulanan yükler, gerekse inşaat yöntemlerindeki değişiklikler sonucu zemin dolgularının usulüne uygun yapılması gereği daha da önem kazanmıştır.

Usulüne göre yapılmış kontrollü bir toprak dolgu şu özelliklere sahip olmalıdır:

•       Kendi ağırlığını ve uygulanan dış yükleri güvenlikle taşıyabilecek mukavemete sahip olmalıdır.
•     Yük altındaki oturma ve deformasyonları müsaade edilebilir seviyelerin altında olmalı
•     Aşırı şişme veya büzülme göstermemeli
•     Mukavemet ve sıkışabilirlik özelliklerini kullanım ömrü boyunda koruyabilmeli
•     Fonksiyonuna uygun permeabilite ve drenaj özelliklerine sahip olmalı

Yukarıda sıralanan niteliklere sahip bir toprak dolgu inşa edebilmek için geoteknik mühendisinin kontrol edebileceği parametreler içinde en önemli olanları ise kullanılan malzemenin (zemin) cinsi ile su muhtevası ve sıkılık derecesi olmaktadır.

Toprak dolguların yeterli mühendislik özelliklerine sahip olarak inşaasında ve bazı durumlarda tabii zemin tabakalarının özelliklerinin yerinde iyileştirilmesinde en önemli unsur, zeminin yeterince ve usulüne uygun olarak sıkıştırılmasıdır. Bu sıkıştırma işlemi ise geoteknik mühendisliğinde kompaksiyon olarak tanımlanmaktadır.

Kompaksiyon Teorisi 

Kaynak: K. Özaydın, 2005, Zemin Mekaniği.